Een taxonomie voor toetsvormen

Een open vraag kan ook een opdracht zijn

Onlangs liep ik tegen het probleem aan dat ik in een paar woorden alle toetsvormen wilde vangen. Alleen het begrip toets voor alle toetsvormen is namelijk wel erg abstract en algemeen. Er bestaan toetsen met gesloten en open vragen, praktijkopdrachten, stageverslagen, projectverslagen, theses en verschillende soorten assessments zoals een gedragsassessment en een criterium gericht interview, om maar enkele verschillende toetsvormen te noemen. Toetsen met gesloten en open vragen worden, als het een examen betreft, onder toezicht gemaakt. Ook een essay is een vorm van een open vraag die onder toezicht wordt gemaakt, maar die ook als een opdracht voorkomt die thuis mag worden gemaakt. Ik betrapte mijzelf hierbij op het woord opdracht! Vraag- en toetsvorm beginnen hier overlap te krijgen. Zo kwam ik op nog meer bijzondere aspecten uit in mijn zoektocht naar een structuur binnen toetsvormen.

Bijzondere aspecten bij toetsvormen

Een meerkeuzevraag wordt vaak een item genoemd. Een toets met alleen meerkeuzevragen wordt een meerkeuze- of een multiplechoicetoets genoemd, maar ook wel een toets met gesloten vragen. Maar sinds de komst van digitale toetssystemen worden steeds meer andere gesloten vraagvormen gebruikt dan alleen de meerkeuzevraag. Ook rangschik-, meer-uit-meer of matchvragen zijn gesloten vraagvormen en worden ook items genoemd. Bij een mondelinge toets worden mondelinge vragen gesteld waarop mondelinge antwoorden worden gegeven. De mondelinge vragen zijn meestal open van karakter. Hetzelfde geldt voor een criterium gericht interview (mondelinge vragen met mondelinge antwoorden), maar de vragen die hier gesteld worden zijn gericht op de (beroeps)ervaringen die zijn opgedaan tijdens een project, stage, onderzoek, praktijkopdracht en/of gebaseerd op een portfolio of verslag. De vragen zijn gericht op de ontwikkelde competenties en minder gericht op kennis zoals dat bij een mondelinge toets het geval is. Bij de benaming van een toetsvorm lopen doel en vorm wel eens door elkaar. Zo wordt een meerkeuze toets (vorm) ook wel een kennistoets genoemd (doel). Met een meerkeuzetoets wordt weliswaar vaak reproduceerbare kennis gemeten, maar daarmee kunnen ook inzichten en toepassingen op cognitief niveau worden gemeten. Maar een kennistoets kan ook uit open vragen bestaan of mondeling worden afgenomen.

Beoordelingsbekwaamheden leiden tot structuur

Omdat de behoefte aan een structuur mij niet losliet, heb ik eerst een lijst gemaakt van in Nederland veel voorkomende vraag- en toetsvormen. Duidelijk werd dat er veel toetsvormen voorkomen, dat doel en vorm door elkaar lopen en er veel synoniemen voor eenzelfde toetsvorm bestaan. Nadat de synoniemen waren samengevoegd tot één toetsvorm en doel en vorm zoveel mogelijk waren gescheiden tot voornamelijk de vorm (helemaal lukt niet), ontstond een lijst met toetsvormen (zie de tabel hieronder). Maar van een echte structuur was nog geen sprake. Tot ineens het idee ontstond om naar de beoordelingsbekwaamheden te kijken. Toen vielen ineens de toetsvormen op hun plaats en ontstond er zelfs een hiërarchie, waardoor het zelfs gerechtvaardigd is te spreken over een taxonomie van toetsvormen.

Vragen, opdrachten en assessments!

Na wat geschuif met toetsvormen ontstonden vier niveaus van complexiteit bij het beoordelen en werd duidelijk dat het mogelijk is om met drie begrippen alle toetsvormen te duiden: vragen, opdrachten en assessments.

Ik ben blij dat ik alle toetsvormen in drie begrippen kan vangen, maar nog blijer dat een taxonomie voor toetsvormen boven water kwam. Dit is handig als het om de uitleg over beoordelen gaat, bijvoorbeeld binnen de BKE-toetscyclus (BasisKwalificatie Examinering).

Met een vriendelijke groet,
En wellicht tot een volgend blog,

Bureau voor Toetsen & Beoordelen
Harry Molkenboer